گزارش جامع گروه فقه جامعه و فرهنگ

مركز فقهی ائمّه اطهار: از بزرگترین و گسترده‌ترین نهادهای آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه است كه با دارا بودن شعبه‌های متعدّد در كشورهای جهان به عنوان یک نهاد علمی بین‌المللی، جایگاهی ویژه در حوزه پژوهش‌های ‌تخصّصی با رویکرد بومی‌سازی دارد و براساس قرآن، سنّت و مكتب اهل‌‌ بیت‌: رسالت خویش را در گستره جهانی انجام می‌دهد. تأسیس واحدهای پژوهشی به موازات واحدهای آموزشی یکی از سیاست­های کلان این مركز است كه هسته اصلی فعالیت­‌های ‌تخصّصی در حوزه علوم انسانی برعهده گروه‌های پژوهشی می‌باشد.

این مرکز با هدف توسعه و بالندگی فقه راستین تشيّع و پاسخ­گویی به نیازهای فقهی زمان، در سال 1376 در شهر مقدّس قم و به همّت مرجع عالی‌قدر مرحوم حضرت آيت‌ ‌‌الله العظمی فاضل لنكرانى; تأسیس شد. معظّم‌له در زمان حیات خود به جهت سنگینی بار مرجعیت، ریاست مركز را به فرزند شایسته، مدیر و مدبّر خود حضرت آيت‌‌‌الله ‌حاج شیخ محمّد جواد فاضل لنكرانى(دامت افاضاته) كه از فقها و اساتید بنام دروس خارج حوزه علمیه قم به‌شمار می‌آيند، واگذار نمودند و در وصيّت خود نیز بر ادامه فعّالیت­های مركز فقهی تحت اشراف معظّم له تأكيد فرموده‌اند.

یکی از گروه‌های فعّال در مرکز فقهی ائمّه‌اطهار:،گروه فقه جامعه و فرهنگ(فقه اجتماعی) است. فقه جامعه و فرهنگ، یک دانش فقهی است که با رویکرد اجتماعی به مسائل مربوط به جامعه و فرهنگ می‌پردازد.

به عبارت ديگر دانشی است که به استنباط احکام اجتماعی از ادلّه تفصیلی می‌پردازد و احکام فقهی در حوزه‌‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی را تبيين می‌كند.

یکی از مهم‌ترین نیازها و مشکلات مطرح در این حوزه، موضوع‌شناسی است؛ از این رو، پژوهشگران در این گرایش فقهی، نخست باید توانایی قابل اطمینانی در ‌موضوع‌شناسی مسائل مختلف اجتماعی پیدا کنند، تا به شکل علمی و دقیق بتوانند به استنباط احکام جامعه  با رویکرد اجتماعی از منابع اصیل شریعت بپردازند.

تاریخچه تأسیس گروه فقه جامعه و فرهنگ

گروه فقه جامعه و فرهنگ، در سال 1390 با تدبیر رئیس محترم مرکز فقهی ائمّه اطهار: حضرت آيت‌الله حاج شیخ محمّدجواد فاضل لنكرانی ـ‌ دام‌ظلّه ـ و پیگیری‌های معاون پژوهش آن زمان، جناب آقای دکتر محمّد‌‌مهدی مقدادی تشکیل شد و جناب حجت‌الإسلام و‌المسلمین دکتر محمد باقر ربانی به‌عنوان مدیر این گروه انتخاب شد. در ابتدا این گروه با عنوان گروه پژوهشی فقه اجتماعی کار علمی خود را آغاز نمود و در سال 1398به گروه فقه جامعه و فرهنگ تغییر کرد.

رسالت اصلی اين گروه، تبیین تحقیقات بنیادی و زیربنایی در ساحت مسائل فرهنگی ـ اجتماعی است؛ به‌گونه­ای که مرجعیّت علمی این گروه به عنوان یک راهبرد کلّی، راه‌گشا و پاسخ­گوی نیازهای جامعه علمی باشد.

گروه فقه جامعه و فرهنگ مرکز فقهی ائمه اطهار:،  افزون بر برگزاری كرسی‌های ترويجی، نشست‌های تخصّصی و انتشار مقالات علمی ـ پژوهشی، به تدوین کتاب‌های متعدّدی، همچون مجموعه مصاحبه‌های فقه اجتماعی، فقه و جامعه‌، درآمدی بر فقه اجتماعی و ظرفیت‌های فقهی‌ ـ اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی پرداخته است.

ضرورت تشکیل گروه

تخصّصی‌شدن علوم، پیشرفت علوم میان‌رشته­ای، گسترش بی­سابقه مسائل نوپدید در حوزه اجتماعی و فرهنگی و ایجاد پرسش­های فقهی فراوان در این عرصه؛ نیاز شدید جامعه علمی به تبیین احكام اجتماعی در چهارچوب تحوّلات علوم و شیوه‌های نوین و تکالیف سازمان‌ها و نهادها‌ی اجتماعی و فرهنگی‌؛ همه و همه ایجاد گروه پژوهشی ـ تخصّصی به‌ویژه در حوزه مسائل مربوط به جامعه و فرهنگ را ضروری می‌سازد.

اهداف و سیاست‌هاي گروه

شناخت نسبت به حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی و تحقیق و تحلیل فقهی موضوعات آن؛ تربیت محقّق و فقیه در خصوص فقه جامعه و فرهنگ؛ تربیت مدرّس برای مقاطع تحصیلی عالی؛ تولید و گسترش مرزهای دانش؛ كاربردی‌كردن فقه به منظور طرّاحی نظام اجتماعی و نظام‌سازی  بر پایه فقه اسلامى؛ ترویج و دفاع علمی از فقه اهل بیت: و پاسخ‌گویی به مسائل نوپدید؛ از سياست‌های اين گروه می‌باشد. به عبارتی مهم‌ترین اهداف تشكيل گروه عبارتند از:

•  تحقّق مرجعیت علمی مرکز فقهی ائمّه اطهار: در حوزه فقه جامعه و فرهنگ؛
•  توسعه، تعمیق و گسترش پژوهش­ها و تولید علم و نظریه­پردازی با رویکرد ملّی و بین المللی در حوزه فقه جامعه و فرهنگ؛
•  توانمند سازی، ارتقای کیفیت و ساماندهی و هم­افزایی ظرفیت­ها و توانایی‌های پژوهشی مرکز در ساحت فقه جامعه و فرهنگ‌؛
•  شکوفایی استعدادهای پژوهشگران مرکز در زمینۀ فقه جامعه و فرهنگ؛
•  دستیابی به تولیدات علمی و تعمیق و تبیین مقالات، کتاب­ها و نشست‌های علمی و تخصّصی در حوزه فقه جامعه و فرهنگ.

چشم انداز گروه

•  برنامه‌ریزی و انجام فعّاليت‌های پژوهشی در راستای تحقّق مرجعیت علمی بیشتر و فراتر مرکز فقهی ائمّه اطهار: در حوزه فقه جامعه و فرهنگ؛
•  تولید مقالات و نشریات علمی، همانند دو فصلنامه علمی در زمینۀ فقه جامعه و فرهنگ؛
•  ایجاد زیر ساخت­ها و فراهم‌آوردن منابع درسی و درسنامه‌هاى فقه جامعه و فرهنگ؛
•  رصد و پاسخ­گویی به نیاز جامعه در عرصه فقه جامعه و فرهنگ‌؛
•  ایجاد الگوی اسلامى ـ فقهی برای سازمان‌ها و نهاد‌های اجتماعی‌؛
•  تشكيل مدرسه تخصّصی فقه جامعه و فرهنگ‌؛
•  انجام طرح­های پژوهشی؛ تألیف، ترجمه و بازتولید آثار فاخر در حوزه فقه جامعه و فرهنگ؛
•  برگزاری نشست‌ها، کرسی­ها و نشست­های علمی تخصّصی و کارگاه‌های دانش‌افزایی و دوره‌های آموزشی؛
•  پاسخ به نیازهای علمی در ساحت فقه جامعه و فرهنگ‌؛
•  جهت‌دهی و انتشار رساله‌های فاخر در حوزه فقه جامعه و فرهنگ؛
•  تعامل و همکاری و ایجاد تفاهم‌نامه با سایر مراکز علمى ـ پژوهشی در زمينه فقه جامعه و فرهنگ‌؛
•  پیشروی در عرصه گفتمان فقه جامعه و فرهنگ در سطح ملّی و بین المللی؛
•  ارتباط آموزش و ایجاد دوره‌های آموزشی فقهی برای فضلا و طلاب محترم‌.

در پايان سزاوار است از حمايت‌ها و راهنمايی‌های رئيس معظّم مركز فقهی ائمّه اطهار: حضرت آيت‌الله محمّد‌‌جواد فاضل لنكرانیدامت‌بركاته، مدير محترم مركز، حجت‌الاسلام والمسلمين محمّد‌رضا فاضل كاشانی و مدير گروه پژوهشی فقه جامعه و فرهنگ‌، حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر محمّد باقر ربانی كه فعّاليت‌های گروه حاصل زحمات ايشان است سپاسگزاری نموده و برای روح مرجع فقيد حضرت آيت‌الله العظمی فاضل لنكرانی1 علوّ درجات را مسئلت نمايم.