کرسی علمی ترویجی " موضوع شناسی فقهی بازنمایی چهره معصومین در آثار نمایشی " در مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی نهاوندی مدیر گروه فقه ارتباطات، هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام در نشست کرسی ترویجی موضوع‌شناسی فقهی بازنمایی چهره معصومین در آثار نمایشی گفت:

یکی از ضرورت‌های انتخاب این موضوع در آستانه ماه مبارک رمضان، فتنه تحریف و تفرقه‌ای است که بار دیگر از طریق رسانه‌های وهابی برای ماه مبارک رمضان امسال طراحی شده است.

نهاوندی دبیر علمی این نشست با بررسی پیشینه اینگونه اقدامات خاطر نشان کرد:

رمضان ۲۰۱۰ میلادی شبکه تلوزیونی الحیات با مشارکت مالی کویت و عربستان سریال تلوزیونی رمضانی «الاَسباط» یا «الحسن و الحسین و المعاویه» را پخش کرد. فیلم الاسباط بر اساس باور وهابیت مبنی بر قبول اهل بیت (ع) و طرد مکتب اهل بیت (ع) روی آنتن رفت. در سکانس جنجالی این سریال امام علی(ع) و معاویه در حاشیه جنگ صفین به صورت نگران و گریان نمایش داده شد که مخالف جنگ افروزی بین مسلمانان هستند. در این سریال مقصر اصلی و مسببان جنگ صفین «مالک اشتر»، «محمد بن ابی بکر»، «عبدالله بن سبا» بودند. تلاش سریال الاسباط آن بود که القا کند این افراد بودند که تنور صفین را روشن کردند. براین اساس نه امام علی(ع) و نه معاویه این جنگ را قبول نداشتند و این کارزار بر دو صحابی رسول خدا(ص) تحمیل شد!!!

فیلم نامه نویس مجموعه تلویزیونی الاَسباط یا «الحسن و الحسین و المعاویه» یا «الفتنه الکبری» خالد صلاح مصری (فیلمنامه نویس و روزنامه نگار شهیر الاهرام) است و کارگردانی عبدالباری ابوالخیر، این سریال محصول همکاری شبکه روتانا خلیجی متعلق به ولید بن طلال شاهزاده ثروتمند سعودی و بزرگترین شریک رابرت مرداک (یهودی) در شرکت نیوزکورپوریشن، با شرکت فیلمسازی کویتی «مها» است که در کشورهای اردن، مراکش، لبنان و امارات متحده عربی فیلم‌برداری و تولید شده است. این مجموعه کنار رفتن امام حسن(ع) از خلافت را برای ایجاد صلح بین مسلمانان و وحدت امت اسلامی ترسیم می‌کند. همچنین این مجموعه به واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) و تبرئه نقش یزید در آن حادثه می‌پردازد. برای نخستین بار دراین مجموعه تلویزیونی بازیگران عرب، نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از امامان شیعه و از نوادگان پیامبر اسلام را ایفا کرده و چهره آنان را نمایش دادند.

این سریال در ماه رمضان از شبکه‌های ماهواره‌ای MBC عربستان، روتانا مصریه و روتانا الخلیجیه، الحیاة و النهار و التحریر ملودی درامای مصر، السادسه و کانال ششم تلویزیون مراکش، LBC لبنان، البیت بیتک، النسمه تونس، سودان، فلسطین و اردن پخش شد. همچنین لوح فشرده این سریال از مالزی و اندونزی تا ترکیه، آسیای مرکزی و قفقاز تا اروپا به زبان‌های ترکی، اردو، مالایی، انگلیسی و فرانسه و فارسی منتشر شد.

تداوم سیاست سریال الاسباط مبنی بر تطهیر بنی امیه است و گونه ای جدید از تاریخ ایدئولوژیک را رونمایی می‌کند. «تاریخ ایدئولوژیک» گونه ای از تحریف گزاره های تاریخی است که حوادث تاریخی بر طبق باورهای کلامی فرقه ای کنار هم چیده و نتایج خلاف مشهور از آنها استنباط می شود.

بی دلیل نیست که مورخ معاصر حضرت آیت الله یوسفی غروی و محقق دقیق النظر استاد محمد اسفندیاری، تاریخ ایدئولوژیک را از خطرناکترین انواع تحریف‌های تاریخی می‌دانند.

دکتر نهاوندی رئیس سابق مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما افزود:

حرکت دیگر رسانه‌ای وهابی تهیه سریالی با عنوان عمر فاروق بود که عنوان مجموعه تلویزیونی تاریخی درام به کارگردانی حاتم علی کارگردان سوری است. این مجموعه ۳۱ قسمتی برای نخستین‌بار در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۲ از شبکه تلویزیونی ام‌بی‌سی پخش شد.

داستان این مجموعه زندگی‌نامه عمر خلیفه دوم اهل سنت است. در این مجموعه چهره‌ی برخی شخصیت‌های آغازین اسلام هم‌چون ابوبکر، عمر، عثمان و علی به‌تصویر کشیده شده‌است. این مجموعه توسط شبکه نور و کلمه به فارسی دوبله و پخش شد.

این مدرس درس خارج حوزه علمیه از تحریف رسانه‌ای و هنری تاریخ صدر اسلام از طریق رسانه‌های مخالف و معاند پرده‌برداری کرد و اضافه نمود:

شبکه تلویزیونی MBC در سکوت خبری سریالی را به نام «معاویه بن ابوسفیان» تولید کرده که قرار است در ماه مبارک رمضان۲۰۲۳، از تلویزیون سعودی پخش شود.

آنگونه که رسانه‌های عربی گفته‌اند ۱۰۰ میلیون دلار برای ساخت این سریال هزینه شده است. صرف هزینه گزافی برای ساخت چنین سریالی از سوی سعودی‌ها توجه تحلیلگران را به خود جلب کرده و معتقدند که این اقدام عربستان به دور از اغراض سیاسی نیست.

آنطور که رسانه‌های عربی مدعی شده‌اند، کارگردان سریال معاویه، طارق العریان کارگردان فلسطینی- مصری است. او فرزند ریاض العریان، تهیه‌کننده فلسطینی سینماست که به مصر مهاجرت کرد و علاقه زیادی به تهیه فیلم‌هایی با موضوع تاریخ اسلام داشت و نویسنده سریال معاویه، همان نویسنده سریال الاسباط خالد صالح روزنامه‌نگار مصری است. تولید سریال معاویه از سال ۲۰۲۲ آغاز شد و فیلمبرداری آن در تونس انجام می‌شود. این سریال از پربازیگرترین مجموعه‌های تلویزیونی عربی است که در آن بازیگرانی مانند «ایمن زیدان»، «لوجین اسماعیل»، «ایاد نصار»، «اسما جلال» و «سامر المصری» بازی می‌کنند و مجموعه بازیگران و عوامل سریال معاویه از چندین کشور عربی هستند.

این سریال قرار است به وقایع مهم تاریخ اسلام از جمله کشته شدن خلیفه سوم، خلافت امام علی (ع) تا زمان شهادت آن حضرت و به امامت رسیدن امام حسن (ع) و همچنین شهادت ایشان تا واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) را به تصویر بکشد. این سریال به بازنمایی چهره چندین امام معصوم مبادرت ورزیده است.

مدیر کل سابق صداوسیمای مرکز خراسان رضوی به اهداف پنهان این سریال اینگونه اشاره کرد:

 این سریال قصد دارد افکار عمومی جهان عرب را با ساختار غیردموکراتیک همراه کند و حکومت نامشروع معاویه را برحق جلوه داده و شخصیت تاریخ‌ساز امام علی (ع) را در افکار عمومی به صورت پنهان و نهان، ناکارآمد نمایش دهد.

حجه الاسلام و المسلمین نهاوندی ادامه داد:

نکته قابل تامل و جنجالی قداست زدایی از شخصیت امام علی (ع) در این سریال به صورت نرم است چرا که در این سریال نقش انتخاب شده برای شخصیت امام علی (ع) برای اولین بار در تاریخ سینما به این شکل نمایش داده می‌شود آنهم توسط هنرپیشه ای که خوش نامی در میان اهالی هنر ندارد. این درحالی است که در فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» که پنج دهه پیش توسط مصطفی عقاد، کارگردان مصری -آمریکایی ساخته شده بود نقش پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) نشان داده نمی‌شد و به جای شخصیت واقعی از لنز دوربین استفاده شد. در واقع به خاطر جایگاه والایی که این دو معصوم در تاریخ اسلام دارند، کارگردان فیلم به خود اجازه نداده بود تا تصویری از آن‌ها نشان دهد. در فیلم‌های تاریخی هم که در ایران ساخته شده است، تصاویر واقعی امامان معصوم هیچ گاه نشان داده نمی‌شود، ولی وهابی‌ها که اعتقادی به امامت حضرت علی (ع) ندارند و ایشان را فقط رهبر شیعیان جهان می‌دانند، سعی دارند با این اقدام سخیفانه قبح این ماجرا را شکسته و مسیر را برای تقدس‌زایی از امام بزرگ شیعیان هموار سازند.

به نظر می‌رسد طراحان این مجموعه عامدانه این سریال تاریخی را ساخته‌اند تا چالش برانگیزترین شخصیت در مقابل امام علی(ع) را که عامل شکل‌گیری بزرگترین فتنه‌ها در صدر اسلام بود تطهیر کند. تطهیر چهره ظالمانه معاویه در حالی است که او حکومت را با فریب و نیرنگ از امام حسن (ع) غصب کرده بود و خلافت او مشروع نبود و حتی بیشترین تحریف‌ها در تاریخ اسلام در زمان معاویه انجام شد و این سریال سعی دارد این چهره منفور را فردی پاک و دیندار نشان دهد که عمر خود را برای خدمت به اسلام و مسلمین صرف کرده است.

این نویسنده و پژوهشگر که مدیریت گروه علمی فلسفه هنر و ارتباطات مجمع عالی حکمت اسلامی را نیز بر عهده دارد در خصوص حمایت صهیونیست‌ها از سریال معاویه افزود:

جای تعجب نیست که صهیونیست‌ها که از هر گونه تنش سیاسی و دینی در بین مسلمانان استقبال می‌کنند این بار هم ساخت سریال معاویه را به فال نیک گرفته و سعی کردند در میان موج انتقادات عربی از سعودی‌ها حمایت کنند. شبکه تلویزیون «کان» صهیونیستی در گزارشی به موضوع ساخت سریال معاویه پرداخت و کارشناس این شبکه پخش این سریال را عاملی برای تشدید اختلافات مذهبی میان اهل تسنن و تشیع اعلام کرد و به خاطر ساخت این سریال جنجالی به مقامات سعودی تبریک گفته است. حمایت صهیونیست‌ها از سریال معاویه، درحالی است که مقامات این رژیم تلاش می‌کنند تا به هر نحوی شده روابط خود را با عربستان عادی سازی کنند و اتخاذ چنین مواضعی می‌تواند در نزدیکتر کردن دو طرف به یکدیگر موثر باشد.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین دکتر عشائری به ارائه بحث پرداخته و رسالت نهاد حوزه  در 60 سال گذشته در مورد جریان نوگرای معرفت دینی در دو جنبه ایجابی و سلبی را بیان کردند.

در ادامه ایشان به تبیین معنای معصوم و اوصاف مقام عصمت و مفهوم مقدسین، مسدّدین و مخلَصین پرداختند و ارکان بازنمایی و عملیات بازنمایی و نظریات بازنمایی را تشریح کردند.  

استاد عشائری در بخش پایانی ارائه خود گفت: سینما ادعای عینیت و واقع‌نمایی دارد و می‌خواهد القا کند مثلا این درخت همان درخت در نخیله است که امیرمومنان به ان تکیه کرده بود و مشکل همین جاست که اگر کسی به عنوان شخصیت معصوم بازی میکند بازیگر حرکات غیر ارادی بسیاری دارد در حالی که فعل معصوم حجیت دارد و اینکه نحوه برخورد معصوم حتی با حیوانی مثل اسب نحوه سوار شدن و پیاده شدن و همه رفتارهای او اسوه است. چه رسد به مقامات و مناقب ذوات مقدس که متعلق ایمان است.

در ادامه این جلسه حجت الاسلام والمسلمین دکتر میرخندان به عنوان ناقد ضمن بیان مطالبی فرمودند: محل نزاع ساحت متن است. در حوزه متن برای  محذورات راه حل و مندوحه داریم. فاصله گذاری به متن هم برمی‌گردد فاصله گذاری در سینما هم هست.

اما در مورد شخصیت معصوم مشکل آنست که ایشان اسوه هستند و باید تحلیل و تفسیر داشت. در جهان فیلم اگر شخصیت معصوم محور باشد چگونه بین وجه بشری و قدسی جمع کنیم؟

آقایان در فتاوا گفته‌اند معیار وهن است.

در پایان این جلسه،  ارائه دهنده محترم پرسش‌های شرکت کنندگان در نشست را پاسخ گفتند.