نشست فقه جمعیت (بررسی روایات جمعیت)

گزارش جلسه فقه جمعیت
 

به فضل الهی نشست علمی با موضوع «فقه جمعیت (بررسی فقهی روایات جمعیت)» با ارائه حجت الاسلام و المسلمین استاد سید محمد علی فقیهی و با دبیری حجت الاسلام و المسلمین سعید فاقدی در تاریخ 12/4/1402 ساعت 10:30 الی 12، درمرکز فقهی ائمه اطهار (ع)  برگزار شد.
ابتدا دبیر جلسه اهمیت مسئله را تشریح کردند و بیان نمودند که مسئله جمعیت در این سالها  از دغدغه های اصلی تمام دلسوزان ایران اسلامی از جمله رهبر معظم انقلاب است. ایشان در دهه اخیر، بیش از 42 بار به ضرورت مسئله جمعیت تاکید کرده اند.  به عنوان نمونه در پیامی که  به فعالان جمعیت در تاریخ  28/2/ 1401 ، داشتند می فرمایند :

"با سلام به همه‌ی کسانی که دلسوزانه و عاقبت‌اندیشانه به فعالیت در حوزه‌ی جمعیت روی آورده‌اند، و با تشکر از مسئولانی که به چاره‌جوئی برای نجات کشور از آینده‌ی هولناک پیری جمعیت می پردازند، بار دیگر تأکید می کنم که تلاش برای افزایش نسل، و جوان شدن نیروی انسانی کشور و حمایت از خانواده، یکی از ضروری‌ترین فرائض مسئولان و آحاد مردم است. این فریضه درباره‌ی افراد و مراکز اثرگذار و فرهنگ‌ساز، تأکید بیشتر می‌یابد. این یک سیاست حیاتی برای آینده‌ی بلندمدت کشور عزیز ما است."

امیدواریم گروه فقه و جامعه مرکز فقهی ائمه اطهار به عنوان یکی از مراکز حوزوی اثرگذار در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری و برای نهادینه کردن مساله گسترش جمعیت به برگزاری نشست علمی به این موضوع پرداخته است. امیداوریم این جلسه بتواند د ر راستای این هدف بزرگ قرار گیرد. 

بیانات استاد فقیهی :

حجت الاسلام و المسلمین سید محمد علی فقیهی با ارائه مطالبشون پرداخته و بعد از اشاره مختصر به افراط و تفریط هایی که در بحث کنترل جمعیت صورت گرفته، اشاره نمودند که در نگاه ابتدایی چهار روایت وجود دارد که از آنها جواز بلکه حسن کنترل جمعیت شده است. و علامه مجلسی نیز در بحارالانوار بابی دارند به عنوان " فضل التوسعة على العيال و مدح‏ قلة العيال " (بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏101 ؛ ص69) که در این باب، دو روایت از روایت زیر آورده شده. اما چهار روایت که در نگاه ابتدایی از آنها حسن کنترل جمعیت استفاده شده  به شرح ذیل می باشد:

 1-اللهم من احبنی فارزقه الکفاف و العفاف و من ابغضنی فاکثر ماله و ولد

2-هلک صاحب العیال

3-قلة العیال احد الیسارین

4-الفقر هو الموت الاکبر

 از این 4 روایت دو روایت اول سندا ضعیف می‌باشند. روایت اول توسط ابوهریره نقل شده و  در سند روایت دوم نیز افراد ضعیف قرار دارند. روایت چهارم نیز تتمه روایت سوم می باشد. پس مهم بررسی روایت سوم می‌باشد که در چند کتب معتبر روایی به سند صحیح نقل شده است. اما طبق قرینه سیاق آنچه روایت در مقام این است که در زندگی و نظام معیشت، تقدیر و مدیریت مالی لازم است. لذا در مورد شخص عیالمند اهمیت مدیریت و عقل معاش دوچندان می‌شود و الا شخص با سختی روبرو خواهد شد. چون تقدیر و کم هزینه بودن یکی از معیار های راحتی است. 
جواب اصلی این است که  آسان گیری به معنای تشویق و مدح قلة عیال نیست. بلکه بالعکس حب الراحة ویا راحت طلبی و آسان گیری از اسباب اصلی عصیان الهی شمرده شده است.[1]

در مقابل این 4 روایت، 8 طایفه از روایات وجود دارد که از آنها استفاده استحباب کثرت جمعیت می‌شود، که عبارتند از:

۱- مباهات پیامبر صلی الله علیه و آله به کثرت امت

۲- روایات ترغیب به ازدواج با ولود

۳- روایت سفارش به کثرت نسل

۴- روایات مذمت ازدواج با عقیم

۵_ روایات ترغیب به اصل فرزند آوری

۶- روایات تشویق به دختر دار شدن

۷- ترغیب به ازدواج برای فرزند آوری

۸- دعاهای وارده برای طلب فرزند در برخی از آنها دعا بر کثرت نیز وارد شده است.

در هر 8 طایفه چندین روایت وجود دارد و در مجموع تواتر اجمالی بر استحباب کثرت جمعیت دارند. لذا در فرض تعارض با روایات کنترل جمعیت ( البته در صورت صحت سند و دلالت آنها )  توان مقابله با این روایات را ندارد.

در ادامه توسط حاضرین سوال از عناوین ثانوی در بحث کنترل جمعیت شد. که ایشان پاسخ دادند که عمده عنوان ثانوی که در دهه گذشته مطرح بود بحث اقتصادی بوده، که کثرت جمعیت در سطح کلان موجب تهدید اقتصاد کشور خواهد بود. که این تحلیل حتی در صورت صحت، که به نظر ما و از دیدگاه آیات و روایات صحیح نبوده، باید کنترل به اندازه آسیب و صدق عنوان ثانوی از فرزند آوری جلوگیری می‌شد در صورتیکه این امر رعایت نشد و به طور کلی تبلیغ کنترل جمعیت شد.

الحمد لله رب العالمین