1. معرفی گروه
مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) اهتمام ویژه‌ای به مباحث فقهی و قرآنی دارد و تاکنون فعالیتهای ارزشمندی در این مجموعه صورت پذیرفته است. به دلیل این اهتمام و به دستور ریاست محترم مجموعه حضرت آیت‌الله فاضل (زید عزه) گروه «فقه قرآن و حدیث» شروع به کار کرده است. جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر قمر زاده مدیریت علمی گروه و حجت الاسلام و المسلمین حسین شم آبادی دبیری گروه را بر عهده دارند. همچنین تعدادی از پژوهشگران از جمله حجج اسلام آقایان: قرائتی، موسوی، سجادی، غروی، خانی و موسوی از همگاران علمی گروه می باشند.
این گروه از اواخر تابستان 99کار خود را شروع کرده و در این مدت کارهای ارزشمندی را به سر انجام رسانده یا در دست پیگیری دارد.
ضرورت
قرآن سر چشمه علوم از جمله فقه بوده و فقها در طول تاریخ در استنباط مسائل فقهی به این منبع وحیانی استناد می کنند.
1. گسترش علوم و ایجاد مسائل و پرسش های جدید و مستحدثه، نیاز پرداختن به قرآن و روایات را دو چندان می کند. این امر یکی از عوامل تشکیل گروه فقه قرآن و حدیث در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام می باشد و اعضای این گروه وظیفه خود می دانند در این راستا با تلاش بی وقفه آیات فقهی در گرایش های مختلف را جمع آوری کرده و این بانک اطلاعتی و دایره المعارف فقه القرآنی را در اختیار پژوهشگران فقه القرآن در عرصه های متعدد قرار دهند.
2. گروه فقه قرآن و حدیث نسبت به بقیه گروه ها در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، نقشی منبعی و تخصصی در بعد قرآنی دارا است، چرا که در این گروه، آیات و روایات مورد نیاز بقیه گروه ها اسطیاد، طبقه بندی، تحلیل و ارائه شده و در اختیار بقیه گروه ها قرار می گیرد و کار را بر پژوهشگران آسانی می کند. از این رو اعضای گروه همکاری لازم با بقیه گروه ها را در دستور کار خود قرار داده و هر موضوعی که نیاز باشد آیات و روایات آن را در اختیار قرار خواهند داد.
3- لازم است گروه فقه القرآن نقش مرجعیتی قرآن را در ابعاد مختلف برای دانش فقه به تصویر بکشد و در عرصه های مختلف روشی و گرایشی توجه فقها را به قرآن جلب کند. از این رو مطالعات تخصصی زیادی لازم است در بعد فقه القرآن صورت پذیرد.
رسالت:
گروه فقه قرآن و حدیث رسالت خود را اثبات مرجعیت قرآن در حوزه های مختلف می داند.
اهداف
اهدافی که گروه فقه قرآن و حدیث در نظر گرفته است از این قرار است:
- جذب پژوهشگران نخبه
- تولید ادبیات تمدن نوین اسلامی
- کشف نظام مسائل فقه القرآن و حل مسائل آن
- راه برد عملیاتی سازی مفاهیم قرآنی
اهم فعالیت ها:
آموزشی:
1. برگزاری کارگاه پژوهشی «از نگرش تا نگارش» برای پژوهشگران سطح 4 حوزه علمیه خواهران در تهران
2. برگزاری کارگاه نظام مسائل فقهی قرآنی و آموزش نگارش طرحنامه نویسی برای جمعی از پژوهشگران
پژوهشی:
گروه در عرصه تولید آثار پژوهشی با توجه به سیاستهای علمی مرکز اقدام به نشر پژوهشهای مختلفی خواهد کرد که رویکردهای مختلفی را دارا می‌باشد که به قرار ذیل است:
1. رویکرد بنیادی: پژوهشهای تولیدی که در عرصه فقه القرآنی بتواند نقشی مرجع و تاثیر گذار برای جامعه علمی به خود بگیرد همچون تولید موسوعه فقه القرآن به عنوان منبعی برای همه گروه های پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
2. رویکرد درسنامه‌ای: این رویکرد برای آثار فاخر مرکز است که بتواند برای مخاطبین مختلف و سطوح گوناگون آثار ناظر به اقتضای مخاطب بازنشر پیدا کنند. درسنامه آیات معاد و درسنامه آیات فقه پزشکی نمونه هایی از این درسنامه ها می باشند.
3. رویکرد حراستی و شبه پژوهی: گروه با عنایت به اهتمام ریاست محترم مرکز و مشی مدافعانه مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی برای اسلام به دنبال آثاری است که بتواند از حریم دین حراست کند. از این رو در هر ماه یک مقاله در رد شبهات در این زمینه در دست اقدام می باشد.
4. رویکرد بینارشته‌ای: با عنایت به اینکه تخصص ها گسترش یافته و علوم به همدیگر در پاره‌ای موارد تنه میزنند ضرورت دارد که برخی آثار به رویکرد بینا رشته‌ای بپردازد. مباحث سیاسی و پزشکی و اقتصادی از جمله آن رشته ها و گرایش ها می باشد.
5. رویکرد حمایتی: گروه قرآن از پدیده‌های نو ظهور در عرصه پژوهش در سطوح عالی و تحصیلات تکمیلی نباید غافل باشد لذا حمایت از پایان نامه ها و طرحهای پژوهشی در دستور کار خواهد بود.
6. رویکرد استخراجی و توسعه ای: با عنایت به تولیدات مرکز و آثار علما گروه تلاش دارد که مباحث مطوی قرآنی در آثار فاخر را با رویکردی استخراجی و قرآن بنیان انجام دهد. و عرصه های جدید پژوهشی در آثار آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (ره) را در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
در همین راستا گروه فقه قرآن و حدیث تعدادی طرح های پژوهشی را در دست اقدام دارد از جمله:
- ارزیابی گزاره تاریخی دعووت مخفیانه پیامیر (ص) با رویکرد قرآن بنیان. پژوهشگر: خانم غروی
- فقه القرآن آثار و عرصه ها
- آیات الاحکام مساجد پژوهشگران: آقایان موسوی و قرائتی
- تبیین و ارزیابی دیدگاه اجتهادی بودن متن قرآن با بررسی موردی آیه 34 سوره نساء پژوهشگر آقای موسوی
- درسنامه معاد پژوهی؛ پژوهشگران: آقای موسوی و آقای سجادی
- تحلیل آیات قرآن در حمایت از زنان با رویکرد فقهی. پژوهشگر آقای موسوی نیا
نشست ها:
گروه با توجه به چشم انداز و برنامه پیش رو اقدام به طراحی و برنامه ریزی جهت برگزاری سلسله نشست‌های فاخر و علمی نموده است. با توجه به این که مرکز فقهی در بخش تفسیری و مباحث فقهی به صورت تخصصی وارد شده عرصه آموزش و پژوهش شده است، گروه فقه قرآن و حدیث وظیفه خود می داند برای پژوهشگران هر دو بخش به صورت تخصصی برنامه ریزی داشته و از توانایی های هر بخش بهره مند شود. و نشست های مشترکی با حضور دو بخش تفسیر و فقه و اصول برگزار نمیاد. و این مباحث علمی را در قالب سلسله نشست ها به چاپ برساند.
علاوه بر این برگزاری کرسی های علمی نقد و بررسی با توجه به چشم انداز گروه در دستور اقدام می باشد. برگزاری سالی 10 الی 15 نشست علمی و کرسی های ترویجی و پژوهشی در دستور کار گروه قرار دارد. برنامه ریزی جهت برگزاری همایش بین المللی آراء فقه القرآنی آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (ره) در دو سال آینده از اقدامات مهم این گروه می باشد.
در این مدت کوتاه، گروه فقه قرآن و حدیث کرسی و نشست های علمی تخصصی ارزنده ای را برگزار کرده است از جمله:
- کرسی علمی « قواعد خاص تفسیر موضوعی تنزیلی»
- نشست علمی « فقه القرآن و عرصه های پژوهش»
- کرسی نقد « مرجعیت علمی قرآن در علوم سیاسی»
تعامل با مراکز و شخصیت های مهم فقهی قرآنی
شخصیت ها و مجموعه‌های ارزشمند حوزوی و دانشگاهی زیادی در مباحث فقهی قرآنی در حال فعالیت هستند که با ارتباط دو سویه و انجام فعالیتهای مشترک میشود کارهای مشترک فاخر و ارزشمندی را رقم زد.
مجموعه‌های مانند: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، پژوهشکده قرآن و فرهنگ معارف، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، پژوهشگاه قرآن و حدیث دانشگاه آزاد، دانشگاه اوقاف و مدرسه امام کاظم علیه السلام....
همکاری:
گروه فقه قرآن و حدیث، تعامل و همکاری های علمی با دیگر گروه های مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام را از اولویت های خود می داند و در این مدت جلسات مشترکی با گروه های متعدد را داشته است از جمله:
- مرکز تخصصی تفسیر ائمه اطهار علیهم السلام
- گروه فقه سیاسی مرکز فقهی مدیر گروه حجت الاسلام و المسلمین دکتر عبد خدایی
- گروه فقه پزشکی مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام مدیر گروه حجت الاسلام و المسلمین دکتر قاسمی
- گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام حجت الاسلام و المسلمین آقای ربانی
فعالیت گروه در فضای مجازی
اطلاع رسانی مباحث علمی یکی از ضرورت های عصر حاضر هست
1. از این رو تعدادی از نخبگان فقه القرآنی و پژوهشگران در ایتا در گروهی به نام (انجمن فقه القرآن) عضو شده و مباحث علمی بین اساتید و پژوهشگران تبادل میشود.
2. با پیگیری گروه؛ خبر گزاری ایکنا مباحث علمی گروه، اعم از کرسی و نشست را در خبرگزاری ایکنا اطلاع رسانی و بار گزاری می کند.
سیاستها:
گروه برای پیشبرد اهداف خود سیاست هایی را اتخاذ کرده است:
- انجام پروژه های تحقیقاتی با استفاده از ظرفیت گروه
- جذب، آموزی و به کار گیری دانش پژوهان مرکز فقهی در امر پژوهش
- استفاده از ظرفیت اساتید مرکز در ارزیابی طرح های پژوهشی و برگزاری نشست ها و کرسی ها.
- در نظر گرفتن چشم انداز علمی گروه و حرکت در جهت رسیدن به آن
چالشها:
تلاش علمی فقها و اندیشوران در طول سالیان متمادی در عرصه فقه القرآن بسی ستودنی و قابل تجلیل و تقدیر است با این حال این حوزه علمی با کمبودها و چالش هایی همراه است.
- نبودن رشته آموزشی تخصص حوزوی و دانشگاهی با گرایش فقه القرآن در نظام علمی کشور
- نبودن نظام مسائل جامع فقهی قرآنی در جهت پیشبرد اهداف علمی
- کمبود پژوهشگران متخصص رشته فقه القرآنی در مسائل مستحدثه
برنامهها:
بلند مدت:
از اهداف بلند مدت گروه تشکیل پژوهشکده فقه القرآن جهت مرجعیت بخشی به قرآن با مولفه های زیل می باشد:
الف: بین المللی (بین المذاهب و بین ادیانی)
ب: با رویکرد مرجعیت بخشی به قرآن در دانش فقه
ج: مجهز به امکانات سخت افزاری و نرم افزاری
د: با عضویت پژوهشگران نخبه با گرایش های تخصصی در زیر شاخه های فقه القرآنی
ه: دارای یک یا چند مجله پژوهشی با مجوز رسمی با رویکرد فقهی قرآنی
و: تعامل و همکای های علمی با تمام مراکز مرتبط
ک:پرداختن به شبهات و پاسخهای علمی و اقناعی
میان مدت:
1. تولید ادبیات فقه القرآن با رویکرد نو در قالب طرحهای پژوهشی و سوق دهی رساله ها
2. تشکیل سلسله نشست های تخصصی در قالب کرسی های ترویجی، مناظرات، نظریه پردازی برای عرصه های نظری و عملی فقه القرآن در عرصه های داخلی و بین الملل
3. اخذ مجوز مجله فقه القرآن
4. تشکیل همایش بین المللی فقه القرآن در قالب کتاب و پایان نامه و مقاله، با همکاری کلیه نهادهای مرتبط
5. تشکیل انجمن محققان فقه القرآن در قالب فضای مجازی و...
6. پیشگیری از رخنه شبهات نو ظهور در زمینه فقه القرآن
7. تعامل با مراکز معتبر در عرصه های فقه القرآن
8. تولید درسنامه های آموزشی بر اساس آثار فاخر مرکز
9.توجه به شبهات در عرصه مجازی متناسب با رسالت گروه
کوتاه مدت:
1. تولید نظام مسائل فقه القرآن
2. تشکیل نشست های بین گروهی و گرایشی و بین مراکزی برای ایجاد گفتمان های تخصصی فقه القرآن
3. سوق دادن پایان نامه های سطح 3 و 4 ارشد و دکتری مرکز فقهی و دیگر نهادها به مباحث تخصصی فقه القرآنی
4. تصویب و اجرایی سازی حداقل 10 طرح پژوهشی در جهت تولید ادبیات فقه القرآن
5. پیگیری مقدمات و زیر ساخت های همایش بین المللی
6. پیگیری اخذ مجوز مجله فقه القرآن
7. ایجاد بانک اطلاعاتی آثار فقه القرآنی در سه بخش کتاب، پایان نامه و مقاله
8. نشر کتاب سلسله نشست های تخصصی فقه القرآن در ادامه کتاب های نشست های قرآنی
9. تشکیل کارگاه های تربیت پژوهشگران فقهی قرآنی
10. شناخت و رفع شبهات پیرامون مباحث فقه القرآن.
11. تولید دو درسنامه بر اساس آثار فاخر مرکز
چشم انداز:
آنچه به عنوان چشم انداز گروه پژوهشی فقه قرآن و حدیث در نظر گرفته شده این است که این گروه بتواند در عرصه فقه القرآن نسبت به همه سازمان های حوزوی و دانشگاهی در عرصه فقه القرآن با رویکرد بین المللی، موثرترین و نو اندیشانه ترین آثار را با بن مایه های اجتهادی عرضه نماید و مرجع تمام نهادهای حوزوی و دانشگاهی در این عرصه باشد.
والسلام علیکم و رحمت الله