استاد محمدجواد فاضل لنکرانی
تقدم حقالناس بر حقالله از گزارههای معروفی است که به مناسبت بهعنوان قاعده از آن برای استنباط بهره برده میشود. چهبسا این قاعده در نگاه نخست ضروری نیز به نظر برسد، اما مراجعه به کتابهای فقهی نشان میدهد برخی از فقها این قاعده را مورد نقد قرار داده و آن را نپذیرفتهاند. اهمیت مسئله از یکسو و اختلاف بزرگان، انجام پژوهش پیشرو را ضروری مینماید.
نوشتار حاضر با روش کتابخانهای و به صورت تحلیلی ـ اجتهادی، مسئله را مورد بررسی قرار میدهد. بررسی ادله تقدم حقالناس بر حقالله نشان میدهد روایات و ادله دیگری که برای اثبات این تقدم ارائه شده، ناکافی است و از طرفی، ادلۀ دال بر تقدم حقالله بر حقالناس نیز دلالت کافی برای اثبات این تقدم را ندارد. بنابراین، نمیتوان قاعده کلی در این باره ارائه کرد؛ چهبسا در موردی حقالناس بر حقالله مقدم باشد و چه بسا حقالله بر حقالناس تقدم یابد.