حق بر سلامت از منظر کرامت انسان و نقش آن در سیاستگذاری عمومی سلامت

«بسم الله الرحمن الرحیم»

جلسه کرسی ترویحی گروه فقه و حقوق بشر در روز چهارشنبه مورخ   1401/9/16در مرکز فقهی ائمه اطهار با حضور طلاب و فضلای حوزه علیمه قم و همچنین دانش پژوهان و پژوهشگران فقه وحقوق بشر این مرکز با موضوع حق برسلامت از منظر کرامت انسان و نقش آن در سیاستگذاری عمومی سلامت انسان برگزار گردید

در این کرسی جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید ستوده (استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو ستادراهبردی سلامت حوزه علمیه قم ) به عنوان ارائه دهنده ، وجناب دکتر محمدعلی تسخیری (مسوول طرح های حقوق حمایتی مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی ) به عنوان ناقد و دبیر

علمی این کرسی حجت الاسلام و المسلمین مجتبی گلی زاده سرچشمه (پژوهشگر و دبیر گروه فقه وحقوق بشر مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)) بوده و به بررسی موضوع و نقد آن پرداختند.

در آغاز مراسم ابتدا  دبیر علمی نشست به بیان خیر مقدم به طلاب و فضلای و

دانش پژوهان و پژوهشگران گروه فقه وحقوق بشر به بیان نکاتی از نشست پرداخته و در ادامه حجت الاسلام دکتر ستوده به ارائه موضوع نشست پرداختند.

ارائه دهنده:  حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید ستوده (استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو ستادراهبردی سلامت حوزه علمیه قم )

سر فصلهای بحث:

1.جمع آوری نظرات مراجعان و بیماران در بیمارستان‌های استان ....  در سایت بیمارستان‌ها به شکل اتفاقی

2.تعریف حقوق بشر و نقد آن از دیدگاه مبانی وحیانی

3.جایگاه حق بر سلامت در تقسیم بندی اسناد حقوق بشری

حقوق بشر، مجموعهای از حقها میبا شد که از ان سان به صرف ان سان بودن حمایت کرده، غیر قابل سلب وتبعیض ناپذیر است و چون لازمه طبیعت بشر است، وضعی و قراردادی نیست. در این میان، حق کرامت انسانی و حق حیات، ارزشهای پایهای و موجب تعلق حقوق بشر هستند.

البته باید توجه داشت که این حقوق با توجه به حقیقت مُلکی انسان بوده و برخواسته از طبیعت بشر است و لذا در میان ا سناد حقوق ب شری، حس خداجویی و گرایش به دین حنیف را نداریم (ر.ک: ماده  18حقوق ب شر)؛ در حالی که از نگاه حقوق اسلامی میتوان آن را بر مبنای فطرت انسان استنباط کرد؛ و از این رو، کرامت انسانی در دامنه جسم و روح سالم معنای حقیقی خود را به دست خواهد آورد

ثانیا قوانین از حق به عنوان حق، حمایت نمیکنند، بلکه از موقعیت و وضعتی حمایت میکنند که حق برمبنای آن ایجاد و شناسایی شده است. در این حالت، حقها ماهیتی اعتباری مییابند و آنچه معیار است، وضعیت مورد حمایت ا ست و لذا، حقها در ا ساس، برای حمایت از حیات ان سان شنا سایی می شوند و باید توجه دا شت حیات انسان نیز، حقیقتی است که از منظر مبانی حقوق اسلام، قابل فروکاست و انحصار به ویژگیهای جسمانی

نیست حق بر سلامت یا حق بر سالم بودن، به معنای حق دسترسی و بهره مندی از استانداردهای قابل حصول و مناسب زندگی ا ست و با توجه به اینکه سلامت فردی، به عنوان یکی از مهمترین مولفههای کرامت هر ان سانی محسوب می شود، حق بر سلامتی نیز به عنوان یکی از حقهای بنیادین و شناخته شده در نظام بین المللی حقوق ب شر ا ست که همه ک شورها در قبال تامین آن متعهد ه ستند. البته همانطور که بیان خواهد شد حوزههای مربوط به سلامتی، متنوع بوده و دارای ابعاد گوناگونی است و این امر نیز عاملی برای دشواری تعریف حق مزبور شده است.

در ا سناد حقوق ب شری عمدتاً از سلامت ج سمی و روانی و بع ضاً از سلامت معنوی، اجتماعی و محیطی حمایت شده است. دولتها نیز بهطور کلی در ارتباط با تأمین و تضمین این حق دارای مسئولیتهای معینی میباشند تا شرایطی را فراهم آورند که در آن سلامتی افراد مورد حمایت قرار گیرد و د ستیابی به سلامتی برای افراد ممکن گردد.

همانطور که بیان شد از جمله حق های ب شری که سازمانها و حتی محاکم بین المللی برای آن مبنای کرامتی در نظر گرفتند حق بر سعلامتی و مراقبت های بهداشعت و سعلامت میباشعد و با توجه به اینکه هر نظام حقوقی نیازمند مبنایی نظری اسععت کرامت انسععانی مبنای حقوق بشععر در نظام مدرن میباشععد و با اثرگذاری بر حق بر سلامت بعنوان یک حق بشری، نه تنها چهارچوبهای نظری آن را مشخص مینماید بلکه با تفسیر موسع قادر به

هنجارسازی و توسیع این حق بشری در همه ابعاد زیستی حیات انسانی است.

قران کریم، کرامت انسععانی را یکی از شععاخصععههای حقیقت انسععانی بیان میکند و آن را موهبتی میداند که خداوند به آدمی اخت صاص داده و لذا، هیچ موجود زمینی دیگری را به این شرافت تو صیف نکرده ا ست؛ چه به صراحت قران کریم، وجود انسان، سرافرازترین مخلوق و زینبدهترین صورت است: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ» (تین/ آیه  )4و در سوره غافر میفرماید: «وَ صَوّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ» (غافر/64؛ تغابن/ .)3خدای متعال در

سوره مومنون برای آفرینش ان سان، به خود تبریک میگوید: «ثُمّ أَنْ شَأْنَاهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبَارَكَ اللّهُ أَحْ سَنُ الْخَالِقِینَ» (مومنون/ آیه  .)14از این رو، کرامت طبیعی انسععان برخاسععته از ویژگیهایی اسععت که در جریان خلقتش، مورد عنایت حق تعالی ا ست بوده و شاید به همین جهت، متعلق کرامت در آیه شریفه «وَلَقَدْ کَرََمْنَا بَنِی آدَمَ»، (ا سراء/آیه  ) 70بنی آدم ذکر شده است که همگی در نفخه الهی مشترک هستند و به اضافه تشریفی به خداوند نسبت

داده شده است: «وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی» (حجر/ آیه .)۲9

کرامت انسان با اثرگذاری بر حق بر سلامت به عنوان یک حق بشری، نه تنها چهارچوب­های نظری آن را مشخص می­نماید بلکه با تفسیر موسع قادر به هنجارسازی و توسیع این حق بشری در همه ابعاد زیستی حیات انسانی است

مهمترین تغییری که انتظار می‌رود آن است که دولت و جامعه باید به این واقعیت برسند که سلامت و خوب زیستن، یک هدف و تعهد اجتماعی است و همکاری همه جانبه و توجه جدی به این مقوله را در تصمیمات بخش‌های مختلف حاکمیتی می‌طلبد. چنین نگاهی نیازمند یک چشم انداز تازه از ساختارها و نظام توزیع قدرت از فرایندهای حکمرانی خواهد بود و نیازمند بازتعریف مجدد نقش دولت، وزارت بهداشت، نوع و شکل مشارکت مردم و همه ذینفعان است و طرحی نو را خواستار است

ناقد:

دکترتسخیری

در ادامه دکتر تسخیری به ایراداتی پرداختند. ازجمله اینکه عنوان سیاستگذاری دلیلش چه بود در عنوان جلسه؟باید سیاستگذاری ها راهکار و راهبرد اراپه شود که درای چرخه ایست دارای فرآیند که دارای معیارهایی می باشد.

همچنین  چرا عموما باید از اختلافات مبنوی خود با مبانی غربی سخن بگوئیم؟ آیا نقاط مشترکی وجود ندارد .