بسم الله الرحمن الرحیم
گزارش جلسه مقاله: بررسی تأثیرپذیری فقه اهل سنت از سیره امام علی علیه السلام در مسئله بغی
دبیر جلسه: استاد رضائی کلیری
در ابتدا دبیر جلسه، با خوش‌آمدگویی گرم و صمیمانه به دانش‌پژوهان و اساتید حاضر در جلسه، کار را آغاز کردند. ایشان با تأکید بر اهمیت مقاله «بررسی تأثیرپذیری فقه اهل سنت از سیره امام علی علیه السلام در مسئله بغی»، به نقش برجسته‌ای اشاره کردند که این پژوهش می‌تواند در تبیین و روشن‌سازی زوایای مختلف تعاملات فقهی میان مذاهب اسلامی ایفا کند. ایشان در ادامه، با معرفی آثار برجسته‌ای که تاکنون در این زمینه به رشته تحریر درآمده‌اند، زمینه را برای یک بحث عمیق و فراگیر فراهم کردند. در ادامه دبیر جلسه از آقای نوایی نویسنده مقاله خواستند مقاله خود ارا ارائه بدهند.
ارائه دهنده: محمدمهدی نوایی پور
ایشان در ابتدا جلسه با تلاوت آیاتی از قرآن کریم فضای جلسه را معنوی کرده و سپس در توضیح مقاله خود به این مسأله مهم و پربحث پرداختند:
نحوه برخورد با قیام‌های مسلحانه مسلمانان علیه حکومت اسلامی و چگونگی تطبیق این موضوع با فقه سیاسی اسلام.
این موضوع همواره در طول تاریخ جای بحث و بررسی داشته است، چرا که رفتار خلفای اسلامی در برابر مخالفان داخلی با تنوع و تفاوت‌هایی مواجه بوده که مطالعه دقیق آنها می‌تواند به درک عمیق‌تری از چالش‌های فقهی کمک کند.
نکته جالب توجه این است که با وجود وجود شیوه‌های مختلف حکمرانی در فقه اهل سنت، سیره امام علی (ع) به عنوان الگویی اساسی و معیار اصلی در احکام مربوط به بغی به شمار می‌آید. این امر به وضوح جایگاه منحصربه‌فرد امام علی (ع) را در فقه اهل سنت نشان می‌دهد و باعث می‌شود پژوهشگران به دنبال بررسی علل و دلایل این انتخاب ویژه باشند.
تحلیل‌های تاریخی صورت‌گرفته نشان می‌دهند که اعمال و رفتار امام علی (ع) در مواجهه با باغیان به عنوان یک الگوی مهم توسط فقهای اهل سنت مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع، سیره امام علی (ع) در این زمینه به قدری تاثیرگذار بوده که همچنان در فقه اهل سنت از آن بهره‌برداری می‌شود. در این پژوهش، ضمن ارزیابی دقیق وقایع تاریخی مرتبط، تلاش شده است تا میزان تطابق و هم‌راستایی این استنباط‌های فقهی با واقعیت‌های تاریخی مورد بررسی قرار گیرد و به سوالات پیرامون این تطبیق پاسخ داده شود.
با توجه به این مباحث، مقاله حاضر به دنبال این است تا با بررسی تاریخی دقیق‌تر و تحلیل استنادات فقهی، چرایی و چگونگی این تطابق و انتخاب را روشن‌تر کند و نشان دهد که چگونه سیره امام علی (ع) به عنوان معیاری برجسته در فقه اهل سنت استفاده شده و می‌شود.
استاد داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابوالقاسمی
در ادامه دبیر جلسه از ناقد محترم جناب حجت الاسلام و المسلمین ابوالقاسمی خواستند تا نقدهای خود را بیان کنند. ناقد در مجموع اشکالات زیر را مطرح نمودند:
۱. چکیده مقاله به دلیل عدم وضوح نیاز به بازنویسی و تقویت دارد. پیشنهاد می‌شود که محتوای آن به شکلی روشن و دقیق بازنویسی شود تا اهداف و نتایج اصلی مقاله به وضوح قابل درک باشند.
۲. برخی از روایات حاکی از آن هستند که رفتار امام علی (ع) با شورشیان (بغات) بر اساس مصلحت و طبق حکم ثانوی بوده است. به این معنا که امام علی ع به خاطر حفظ شیعیان از کشته شدن با بغات اینگونه رفتار نمودند. از این رو، نمی‌توان از سیره امام احکام ابتدایی مربوط به بغی را استخراج کرد. همچنین، با توجه به آنکه در مقابله با بغات می‌توان از غیرمسلمانان کمک گرفت، این نتیجه‌گیری ممکن است مطرح شود که بغات در حکم کافر تلقی می‌شوند و احکام مربوط به کفار در مورد آنها جاری است.
۳. مباحث مرتبط با نماز بر افرادی که به عنوان بغات شناخته می‌شوند در مقاله ذکر نشده و نیازمند اضافه شدن است تا پوشش جامعی به بحث داده شود.
۴. بغی تنها به معنای اقدام مسلحانه نیست و می‌تواند شامل اقدامات و اعتراضات لفظی و زبانی نیز باشد. به عبارت دیگر، بغی می‌تواند شامل استفاده از زبان و بیان به عنوان ابزار مخالفت و شورش نیز بشود. این جنبه باید به طور کامل‌تر در تحلیل‌ها مدنظر قرار گیرد.
دفاع استاد راهنما حجت الاسلام والمسلمین سید محمدحسن حکیم
دبیر جلسه در ادامه از استاد حکیم به عنوان استاد راهبر مقاله درخواست نمودند تا به نقدها پاسخ دهند. استاد حکیم نیز بیان فرمودند که ارجاع سیره امام به عنوان حکم ثانوی قابل قبول نیست. ایشان با دقت و موشکافی، بر این نکته تأکید کردند که چنین تحلیلی نمی‌تواند به درستی جایگاه واقعی و اصیل سیره امام را تبیین کند. همچنین، استاد حکیم با اشاره به برخی انتقادات مطرح‌شده از سوی آقای ابوالقاسمی، اذعان داشتند که گرچه بخش‌هایی از این اشکالات وارد هستند، اما خارج از چارچوب و موضوع اصلی مقاله قرار دارند.
در پایان جلسه به برخی پرسش های حاضرین پاسخ داده شد.
